سرماخوردگی، ساده اما پر دردسر
سرماخوردگی، ساده اما پر دردسر
روزنامه اطلاعات در گزارشی نوشت: سرماخوردگی همواره در میان جوامع انسانی وجود داشته است و هر ساله شمار زیادی را به خود مبتلا می‌سازد. در طب سنتی همه اقوام، برای آن درمان‌هایی وجود دارد، از گرم نگاه داشتن محل زندگی و تغذیه تا گیاهانی که به عنوان دارو استفاده می‌شود.
سجاد تبریزی در ادامه این گزارش آورد: در شهرهای کشورمان نیز این موضوع وجود دارد و شهربه شهر به فراخور غذاهای محلی و پوشش‌های گیاهی، برای بیماری سرماخوردگی درمان‌هایی در نظر می‌گیرند که شامل برخی مواد خوراکی، پرهیز و مراقبت‌های بهداشتی است.
|
**سرماخوردگی چیست؟ دکتر فرشید رضایی ـ متخصص بیماری‌های عفونی در مورد سرماخوردگی به گزارشگر روزنامه اطلاعات می‌گوید: ویروس‌های سرماخوردگی در فصول سرد به دلیل مساعد شدن شرایط تکثیر در بینی و گلو انسان، می‌توانند باعث بیماری شوند و از این جهت به این بیماری سرماخوردگی گفته می شود. به عبارت دیگر می‌توان گفت، به طور کلی دستگاه تنفسی انسان ممکن است مبتلا به 2 دسته بیماری‌های میکروبی )مانند سرماخوردگی و آنفلوانزا، سینوزیت و سل) و بیماری‌های غیرمیکروبی (مانند آسم و حساسیت فصل) شود. یکی از عفونت‌های دستگاه تنفسی، عفونت‌های ویروسی است که شایع‌ترین آنها سرماخوردگی معمولی است. |
 |
دکتر رضایی توضیح می‌دهد: سرماخوردگی معمولا تب به همراه ندارد یا تب خفیف دارد، اما آبریزش بینی در اکثر موارد و گرفتگی صدا در برخی دیگر وجود دارد. سرماخوردگی بدون نیاز به داروی آنتی بیوتیک معمولا طی 3 تا 4روز و با استراحت، مصرف مایعات، تغذیه مناسب و در صورت نیاز مانند زمانی که تب و آبریزش بینی وجود دارد، با خوردن قرص سرماخوردگی بهبود می‌یابد.
دکتر رضایی می‌افزاید: ویروس سرماخوردگی، سرما دوست است و در سرما فعال‌تر می‌شود و از این رو به این بیماری، نام سرماخوردگی داده شده است.
**انتقال ویروس سرماخوردگی
ویروس‌های سرماخوردگی در بینی و مخاط حلق تکثیر می‌یابد و در ترشحات بینی و بزاق وجود دارد و از طریق ترشحات آلوده بینی و حلق و گاهی بزاق می‌تواند به افراد سالم دیگر منتقل شود.
میزان ویروس در ترشحات بینی30 برابر بیشتر از تعداد ویروس سرماخوردگی موجود در بزاق است و این موضوع اهمیت راه‌های پیشگیرانه را نشان می دهد. ویروس‌های سرماخوردگی به هنگام صحبت کردن و به‌خصوص عطسه و سرفه در هوا پخش می شود و اگر فرد سالمی در فاصله یک و نیم متری بیمارسرماخورده قرار داشته باشد ممکن است دچار سرماخوردگی شود. به غیر از راه تنفسی، سرماخوردگی از طریق دست‌های آلوده به ترشحات بینی هنگام آبریزش بینی و یا بزاق نیز منتقل می‌شود و از آنجا ویروس سرماخوردگی می‌تواند تا 2 ساعت بر روی دست زنده بماند و بیماری را به دیگران منتقل کند، لذا شستن دستها با آب و صابون پس از آلودگی با ترشحات بینی و بزاق، اهمیت بسیار بالایی دارد.
ممکن است فرد بیمار دستان‌آلوده به ویروس خود را به اشیا مشترکی مانند کنترل تلویزیون و دستگیره در و... بزند و به طور غیرمستقیم اطرافیان خود را در منزل در معرض ابتلا به سرماخوردگی قرار دهد. تماس دست‌های آلوده با چشم و مخاط بینی و دهان می تواند باعث انتقال بیماری شود. از اینرو ماسک زدن فرد بیمار و شستشوی مکرر دستها، از راه‌های اصلی پیشگیری از شیوع سرماخوردگی است.
در مهدکودک‌ها و مدارس به دلیل مجاورت تعداد زیاد کودکان با هم، انتقال بیماری بیشتر متداول است. از طرفی تعداد ویروس‌های موجود در ترشحات بینی کودکان، بسیار بیشتر از افراد بالغ است و کودکان از منابع مهم شیوع ویروس سرماخوردگی در میان افراد خانواده هستند. از اینرو آموزش موازین ساده بهداشت به کودکان می تواند از ابتلا سایر افراد خانواده و دوستان همکلاسی او در مدرسه، پیشگیری کند.
**شرایط مستعد سرماخوردگی
نه فقط قرار گرفتن در معرض هوای سرد و خشک بلکه ضعیف شدن بدن در بعضی شرایط مانند خستگی، بیخوابی و کار زیاد، استرس، تغذیه نامناسب و استعمال دخانیات می تواند میزان آسیب‌پذیری را افزایش دهند.
به گفته دکتر رضایی، افرادی که دخانیات مصرف می‌کنند، به دلیل مختل شدن دفاع مخاطی مجاری تنفسی بیشتر در معرض خطر سرماخوردگی هستند. هرچند پیشینیان بر این باور بودند که سرماخوردگی از طریق قرار گرفتن برای مدت طولانی در معرض هوای سرد مانند باران یا برف منتقل می‌شود، اما لازم است تا ویروس عامل سرماخوردگی نیز در محیط موجود باشد و به مخاط تنفسی بینی و حلق انسان رسانده شود تا بیماری سرماخوردگی بروز یابد و به همین دلیل قرار گرفتن افراد بیمار در فصل سرد و خشک شرایط انتقال و رشد ویروس سرماخوردگی را فراهم می‌کند.
ابتلا به سرماخوردگی مانعی برای تداوم شیردهی مادران شیرده نیست و نباید کودک را از مزایای شیرمادر محروم کرد. در این مورد کافی است مادر با شستشوی دست و پوشش مناسب دهان و بینی، مانع از رسیدن ویروس سرماخوردگی به کودک خود شود. هرچند شیرمادر اثرمحافظت کنندهای در برابر سرماخوردگی ندارد، اما مطالعات نشان می‌دهد کودکانی که از شیر مادر تغذیه می‌کنند، 5 برابر کمتر در معرض خطر برخی عفونت‌های دیگر در دوران کودکی مانند عفونت گوش هستند، و چون شیر مادر دارای عناصر حیاتی برای حفظ دستگاه ایمنی کودک است، توصیه می شود شیردهی مادر قطع نشود.
**تشخیص بیماری
سرماخوردگی با آنفلوانزا و حساسیت‌های فصلی، علائم مشابه زیادی دارد. برای همین گاهی این سه، به اشتباه تشخیص داده می‌شوند. در آنفلوآنزا، تب بالاتر و جدی‌تر از سرماخوردگی معمولی است، حساسیت به گرده گیاهان نیز می‌تواند موجب آبریزش‌بینی شود که مشابه سرماخوردگی است، اما معمولاً دوره علائم آبریزش بینی ناشی از آلرژی، طولانی مدت است و ممکن است چند ماه طول بکشد. همچنین گاهی افراد با قرار گرفتن در معرض وزش هوای سرد دچار آبریزش بینی گذرا می شوند که آن را نمی‌توان به تنهایی نشانه ابتلا به بیماری سرماخوردگی دانست.
دکتر فرشید رضایی با اشاره به مطالب بالا می‌افزاید: تشخیص بیماری سرماخوردگی از آنفلوانزا چندان مشکل نیست، در آنفلوانزا علائمی مانند سردرد، درد عضلات و تب شدت بیشتری دارند، اما در موارد خفیف آنفلوانزا که بدون تب باشد یا علائم بسیار خفیفتر باشند، افتراق این دو از هم کمی مشکل است.
از آنجا که بیش از200 ویروس گوناگون باعث سرماخوردگی می‌شوند و با ابتلا به هر کدام از این ویروسها سیستم ایمنی بدن نمیتواند مانع از ابتلای سایر انواع دیگر ویروس‌های سرماخوردگی شود، یک فرد در طول زندگی خود به طور متوسط 50 بار به سرماخوردگی مبتلا می‌شود. به دلیل تعداد زیاد ویروس‌های سرماخوردگی، ساختن واکسن سرماخوردگی مشکل و غیرممکن است و هیچ دارویی برای درمان این بیماری تاکنون تولید نشده است و داروهای آن، صرفاً علائم بیماری را می‌کاهند.
در سرماخوردگی‌های معمولی علائم بیماری را با داروهای تب‌بر یا ضدآبریزش بینی می‌توان کاهش داد. در بعضی موارد که از نظر پزشک احتمال اضافه شدن یک عفونت باکتریایی (مانند برونشیت، سینه پهلو، سینوزیت و عفونت گوش میانی) وجود دارد، از آنتی بیوتیک‌ها برای درمان آن استفاده می‌شود، اما باید با تاکید یادآوری کرد که آنتی بیوتیک‌ها هیچ تأثیری بر روی ویروس سرماخوردگی ندارند. دکتر رضایی در این مورد می‌گوید: سرماخوردگی به طورکلی نیازی به بستری و بیمارستان ندارد و درحالت عادی، سیستم دفاعی بدن از پس آن بر می‌آید.
**نشانه‌های سرماخوردگی
متداول‌ترین علائم سرماخوردگی شامل سرفه، آبریزش بینی، گرفتگی بینی و گلودرد است و علائم دیگر شامل درد عضلات، خستگی، سردرد، و بی‌اشتهایی نیز در برخی موارد و به‌طور ملایم تر ممکن است دیده شود. تب در بزرگسالان غیرمعمول است، اما در نوزادان و کودکان ممکن است تب خفیفی مشاهده شود. بعضی از ویروس‌هایی که موجب سرماخوردگی می‌شوند، ممکن است بدون علامت باشند. رنگ خلط سینه یا ترشحات بینی ممکن است بی‌رنگ یا زرد و یا سبز باشد و تنها با تکیه بر رنگ خلط و ترشحات بینی نمی‌توان اظهار نظر قطعی کرد که آیا عفونت ناشی از باکتری است یا ویروس. سرماخوردگی معمولاً با آبریزش‌بینی، خستگی، احساس سرما، عطسه و سردرد آغاز می‌شود و تا دو روز پس از آن ادامه دارد و با علائم دیگر از جمله سرفه دنبال می‌شود.
این علائم حدود یک روز پس از در معرض ویروس قرار گرفتن آغاز می‌شوند و دو تا چهار روز پس از آغاز بیماری به بیشترین حد خود می‌رسند. علائم معمولاً در عرض یک هفته بعد برطرف می‌شوند، اما بعضی علائم مانند سرفه خشک در برخی بیماران ممکن است تا سه هفته بعد نیز باقی بمانند.
علائم بیماری عموما توسط پاسخ سیستمایمنی بدن در برابر ویروس پدیدار می‌شوند و خود عفونت ویروسی بافت تنفس، مسئول بخش محدودی از علائم است. از این رو، آن دسته از ویروس سرماخوردگی که سیستم ایمنی را بیشتر تحریک کنند علامت زایی و بیماریزایی بیشتری نسبت به سایر ویروس‌های سرماخوردگی خواهند داشت. در تعداد کمی از بیماران ممکن است عفونت ویروسی به ریه ها گسترش یابد و لذا باید هوشمندانه و به موقع عمل کرد و در صورت تشدید علائم و تغییرچهره بیماری به تنگی نفس یا تب ناگهانی، سریعا به پزشک مراجعه شود.
**پیشگیری از بیماری
به دلیل تنوع بالای ویروس‌های سرماخوردگی و پیچیدگی پاسخ ایمنی بدن در برابر برخی از آنها، بیماری سرماخوردگی هنوز واکسن موثر ندارد، اما پیشگیری از ابتلا به آن ساده است.
دکتر فرشید رضایی توضیح می‌دهد: به طور کلی پیشگیری از بیماری آسان است، زیرا ویروس عامل بیماری مدت زمان محدودی را بر روی دست آلوده یا سطوح اجسام زنده می‌ماند و با شستشوی دستها که یکی از راه‌های مهم برای پیشگیری است، می‌توان آن را از بین برد و از طرفی استفاده از ماسک‌های بینی و دهان و جلوگیری از گسترش ترشحات آلوده تنفسی، نیز اقدامات موثری است.
دکتر رضایی تاکید می‌کند: آنتی بیوتیک ها برای از بین بردن باکتری‌ها ساخته شده اند و در درمان سرماخوردگی لازم نیست، سرماخوردگی باید دوره خودش را طی کند. در بسیاری از موارد، بیمار با اصرار از دکتر آنتی بیوتیک درخواست می‌کند، در حالی که برای سرماخوردگی نیازی به آن نیست و استفاده از آن فقط باعث می‌شود باکتری‌های دیگر در بدن بیمار نسبت به آنتی بیوتیک‌ها مقاوم شده و روی آن تاثیر نداشته باشند. باید توجه داشت که اگر عامل علائم بیماری تنفسی یک بیمار، ویروس آنفلوانزا باشد، پزشک این موضوع را تشخیص می‌دهد و داروی لازم را تجویز می‌کند.
وی اضافه می‌کند: سرماخوردگی بیماری تب دار نیست، معمولا تب خفیف دارد که با قرص سرماخوردگی دارای تب بر خیلی ساده خوب می‌شود، داروهایی هم برای جلوگیری از آبریزش بینی وجود دارند. برای گلودرد و سرفه هم قرص‌های مکیدنی تسکین بخش مخصوص سرماخوردگی در داروخانهها وجود دارد که هم درد گلو را می‌کاهد و هم بار میکربی را کم می‌کند. برای اینکه گرفتگی صدا بهبود پیدا کند و انتقال ویروس هم کاهش یابد، توصیه می شود بیمار سرماخورده کمتر صحبت کند و گلوی خود را گرم نگه دارد.
**ویروس‌های سرما دوست!
دکتر فرشید رضایی ادامه می‌دهد: ویروس سرماخوردگی سرما و خشکی را دوست دارد، پس ما برعکس آن را انجام می‌هیم، سوپ و چای گرم و در کل مایعات گرم می‌تواند در سرعت بهبود موثر باشد و جلوی گسترش ویروس را هم بگیرد.
به گفته وی، در واقع این مقدار تب در بدن انسان نوعی سیستم دفاعی بدن است، چرا که همانطور که گفته شد، ویروس سرما دوست است و در گرما از بین می‌رود. پس تب سرماخوردگی اگر خفیف باشد تاحدی به بهبودی و جلوگیری از گسترش آن کمک می‌کند.
این متخصص بیماری‌های عفونی می‌افزاید: عفونت‌های ویروس سرماخوردگی خوش خیم است و سیستم دفاعی بدن از پس آنها بر می‌آید، برای همین کارخانه‌های داروسازی برای ساخت داروی ضدویروس سرماخوردگی تلاشی ندارند. وی سیستم ایمنی بدن انسان را دارای دو تیغه عنوان می‌کند و توضیح می‌دهد: سیستم ایمنی انسان دو تیغه دارد، یکی خون و دیگری مخاط‌ها. سیستم ایمنی سلولار و به عبارت ساده تر مخاطی، با استراحت و داشتن روحیه تقویت می‌شود. بی خوابی، استرس و سوءتغذیه این سیستم را تضعیف می‌کند.
به گفته رضایی، خنده و شادی یکی از کمک کنندههای سیستم ایمنی سلولار است و تاثیر زیادی در تقویت این سیستم دارد. برای همین بیمار باید روحیه داشته باشد، شاد و سرحال باشد. ناامیدی و خستگی، بیخوابی، سوءتغذیه و استرس در زمان مواجهه با بیماری‌های ویروسی، از آنجا که سیستم ایمنی را مختل می‌کند در سیر بهبودی بیماری اثر منفی دارند.
**درمان‌های غذایی
یکی از روش‌های درمانی سنتی سرماخوردگی در کشور ما، پرهیز غذایی است. دکتر رضایی در این مورد می‌گوید: پرهیز غذایی برای جلوگیری از حساسیت است. برخی از مواد غذایی حساسیت زا هستند و باعث التهاب سیستم تنفسی یا موجب واکنش‌های آلرژیک می‌شوند. برای همین اگر کسی نسبت به مواد غذایی خاصی حساسیت دارد، باید پرهیز کند. وی غرغره کردن آب نمک را بسیار سودمند می‌خواند و می‌افزاید: غرغره کردن آب نمک بار میکربی گلو را کاهش می‌دهد، این کار حتی می‌تواند به عنوان یک راه حل پیشگیرانه هم باشد. خیلی خوب است در فصل سرما روزانه دو تا سه مرتبه انجام دهیم. غرغره کردن آب نمک مانع از استقرار ویروس در مخاط حلق و گلو می‌شود و از شروع سرماخوردگی جلوگیری می‌کند.
به گفته وی، خوردن مرکبات و میوه های دارای ویتامین ث هم همین خاصیت را دارد، از طرفی سیستم ایمنی را تقویت می‌کند و از دیگر سو، بار میکربی گلو را کاهش می‌دهد. رضایی با اشاره به سنت طبخ سوپ برای درمان سرماخوردگی تاکید می‌کند: سوپ پیاز و جوجه اثرات ضد التهابی دارند که در بهبود سریعتر سرماخوردگی می تواند کمک کننده باشند و در بسیاری از مناطق کشور به طور سنتی و به درستی برای درمان سرماخوردگی طبخ می‌شوند و حتی به آن سوپ سرماخوردگی هم می‌گویند. در این سوپ عموما هویج، شلغم یا کلم هم هست که همه این موارد به سیستم دفاعی بدن کمک می‌کند.
**اقتصاد و سرماخوردگی
سرماخوردگی علی رغم اینکه بیماری ساده‌ای است، اما به دلیل کثرت ابتلا به آن تاثیر مهمی در اقتصاد جامعه دارد. اما درک درستی از تأثیر اقتصادی سرماخوردگی در اکثر نقاط دنیا وجود ندارد. در آمریکا، سرماخوردگی سالانه موجب هزینه 7.7 میلیارد دلاری می‌شود. آمریکایی ها 2.9میلیارد دلار برای داروهای بدون نیاز به نسخه و 400 میلیون دلار دیگر نیز برای داروهای نسخه‌ای برای تسکین علائم این بیماری هزینه می‌کنند و هزینه‌ای که صرف درمان سرماخوردگی در بیمارستان‌ها می‌شود از یک میلیارد دلار در سال تجاوز می‌کند، همچنین سالانه 227 میلیون دلار صرف آنتی‌بیوتیک‌های تجویز شده برای سرماخوردگی و بیش از 2 میلیارد دلار صرف هزینه داروهای بدون نسخه سرماخوردگی و ضدسرفه می‌شود.
این آمار و ارقام در مورد کشورهای دیگر هم گرچه محاسبه نشده است، اما وجود دارد و می‌توان گفت، سرماخوردگی در عین سادگی مخارج هنگفتی را به اقتصاد کشورها تحمیل می‌کند.
نظر